به گزارش  “سیمای اقتصادی”  نگاهی به برنامه اجرایی شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که با افتتاح قریب‌الوقوع ۶ ایستگاه دیگر تا پایان شهریور ماه امسال، شمار ایستگاه‌های بهره‌برداری‌شده در ۴ سال اخیر به ۳۲ ایستگاه خواهد رسید؛ این اتفاق یعنی افتتاح میانگین ۸ ایستگاه در هر سال از دوره کنونی مدیریت شهری.

اما اهمیت و ارزش این تلاش جمعی که به کارنامه کنونی شرکت مترو منجر شده است، زمانی بیشتر مشخص می‌شود که از دو منظر دیگر نیز مسئله را واکاوی کنیم؛ یکی اینکه کنار این ۳۲ ایستگاه، اقدامات ارزشمند دیگری همچون احداث و بهره‌برداری از ۴۰ کیلومتر مسیر تونل‌های مترو به‌همراه ساخت ۱۲ ورودی جدید، ۵ پست برق، تعبیه ۶۲ دستگاه آسانسور، ۲۸۰ رشته پله‌برقی و ۷۸ سامانه تهویه هوا در ایستگاه‌های مختلف، بهره‌برداری از ۱۹ رام قطار (۱۳۳ واگن) و ۳۰ مورد رفع نواقص و تجهیز ایستگاه‌ها نیز صورت پذیرفته است و اینها صرفاً فعالیت‌های اجرایی و سخت‌افزاری مترو در کمتر از ۴ سال گذشته تلقی می‌شود.

نکته مهم دیگر، محاسبه راندمان و بهره‌وری تلاش‌های انجام‌شده از طریق مقایسه بین بودجه و هزینه صورت‌گرفته با ارزش سرمایه‌های اضافه‌شده به شبکه حمل‌ونقل ریلی پایتخت است؛ به‌عبارت ساده‌تر اینکه متوجه شویم چه‌میزان پول خرج شده و چه مقدار خروجی کار بوده است.

از آبان ماه سال ۱۳۹۶ تا کنون، بودجه‌های تزریق‌شده به شرکت مترو تهران در ۳ قالب کلی و به‌شرح ذیل خلاصه می‌شود؛ یکی بودجه سنواتی دریافت‌شده از سوی دولت که میزان آن در مجموع ۴ سال گذشته ۲۴۶ میلیارد تومان بوده است. از این مبلغ البته ۹۳ میلیارد تومان به خط متروی تهران ـ شهر جدید پرند اختصاص داشته و ۱۵۳ میلیارد تومان در خطوط هفتگانه درون‌شهری هزینه شده است.

منبع مالی دیگر، بودجه تخصیص‌یافته از سوی شهرداری تهران به شرکت مترو است که میزان آن در این دوره مدیریت شهری ۴۳۸۰ میلیارد تومان، در قالب ۸۳۰ میلیارد تومان بودجه غیرنقد و ۳۵۵۰ میلیارد تومان بودجه نقد بوده است. نکته بسیار مهم در این بخش از سرفصل‌های بودجه مترو آن است که از کل مبلغ یادشده، حدود یک‌هزار و ۲۰ میلیارد تومان صرف تأدیه بدهی طلبکاران پیشین و نیز پرداخت هزینه‌های جاری شرکت از قبیل مالیات، بیمه و حقوق و دستمزد پرسنل شده است؛ به‌تعبیر دیگر عملاً حدود ۳۳۶۰ میلیارد تومان برای پیشبرد عملیات اجرایی ایستگاه‌ها و خطوط باقی مانده است.

منبع مالی سوم که در سال‌های اخیر و با تلاش‌ فراوان متولیان امر به بودجه مترو اضافه شده، پول حاصل از فروش اوراق مشارکت است. البته در سال‌ ۱۳۹۶ شرکت مترو هیچ‌گونه عایدی از این محل نداشته و صرفاً بابت فروش اوراق در سال‌های بعد در مجموع ۲۰۸۰ میلیارد تومان دریافت کرده است.

با جمع‌بندی ۳ منبع مالی فوق، به این نتیجه می‌رسیم که کلاً، بودجه دریافتی متروی تهران (اعم از نقد و غیرنقد و با احتساب هزینه‌کرد امور جاری و…) مبلغی در حدود ۶۷۰۰ میلیارد تومان بوده است.
این رقم را باید با هزینه‌های امروزی فعالیت‌های ساخت‌وسازی و تجهیزاتی و افزایش بیش از چهاربرابری آن نسبت به سال ۱۳۹۶ مقایسه کرد؛ شرایط سختی که در آن هزینه احداث و تجهیز یک کیلومتر تونل مترو به‌همراه ناوگان مورد نیاز از یک‌هزار میلیارد تومان فراتر رفته است و یا اینکه ساخت و تجهیز هر ایستگاه به‌طور تقریبی حدود ۳۰۰ میلیارد تومان پول نیاز دارد؛ هر پست برق با هزینه‌های امروزی حداقل ۱۵۰ میلیارد تومان پول نقد می‌خواهد و ورودی‌های جدید نیز کمتر از ۵۰ میلیارد تومان خرج برنمی‌دارد.

در حساب و کتاب‌های آماری، مقایسه ارزش امکانات و دارایی‌های اضافه‌شده به یک تشکیلات اجرایی نسبت به هزینه‌های صرف‌شده را، راندمان و بهره‌وری ریالی آن مجموعه می‌نامند. برآورد ارزش ریالی سرمایه‌های افزوده‌شده به شبکه خطوط مترو برحسب قیمت‌های پیشین (میانگین قیمت‌ها در ۴ سال گذشته) مبلغی بیش از ۹۶۳۰ میلیارد تومان تخمین زده شده است؛ با این اوصاف حتی اگر بخواهیم بهره‌وری فعالیت‌های عملیاتی انجام‌شده را با در نظر گرفتن قیمت‌های زمان انجام آنها نیز محاسبه کنیم، به عدد ۱۴۴ درصد برای راندمان شرکت مترو می‌رسیم،
این در حالی است که اگر ارزش تجهیزات و امکانات الحاق‌شده به شبکه خطوط هفتگانه مترو را با قیمت‌های امروز ارزیابی کنیم، به رقمی در حدود ۳۰هزار میلیارد تومان می‌رسیم که مبلغ قابل‌توجهی است. برآورد ارزش ریالی ایستگاه‌ها و متعلقات آنها (ورودی‌ها، پله‌برقی و آسانسورها، پست‌های برق، سامانه‌های تهویه هوا و سایر تجهیزات تأسیساتی) براساس قیمت‌های کارشناسی روز انجام شده است و عددی خیالی یا طبق حدس و گمان نیست.

با آنچه عنوان شد، می‌توان گفت شرکت متروی تهران در ۴ سال اخیر علی‌رغم تمام تلاش‌های صورت‌گرفته توسط اعضای شورای اسلامی پایتخت و مدیران ارشد شهرداری تهران برای تأمین بموقع و مکفی منابع مالی اما به‌دلیل شرایط وخیم اقتصادی کشور که با مشکلات ناشی از بروز و همه‌گیری بیماری کرونا همراه شد، تقریباً با دست نیمه‌خالی دست به کارهایی زد که یکی از آنها ثبت رکورد افتتاح میانگین ۸ ایستگاه در هر سال از دوره کنونی مدیریت شهری بود البته تمام اقدامات و تلاش‌های صورت‌پذیرفته در قیاس با صبر، تحمل و متانت مردم شریف تهران که مشکلات را با بزرگ‌منشی تحمل کرده و همواره همراه خادمان خود در نهادهای خدمتگزار بوده‌اند، انجام وظیفه‌ای بیش نبوده و مانع عذرخواهی متولیان امر از همشهریان پایتخت‌نشین نمی‌شود.