به گزارش  “سیمای اقتصادی”  دکتر میرطاهر موسوی استادیار دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در وبينار تخصصي “اخلاقِ مديريت بحران” به موضوع بدآمدهای جمعی (بحران) در پیامدهای اجتماعی پرداخت و تصریح کرد: امروزه وضعیت اجتماعی ایران و بحران های موجود نگران کننده است و در حوزه نظم، همبستگی، اعتماد و سرمایه اجتماعی شاهد روند فرسایشی جدی و شکل گیری زوال و گسست اجتماعی هستیم.
موسوی افزود: مدیریت بحران صرف ساخت و ساز و بازسازی نیست بلکه اختلال و نابسامانی اجتماعی را هم شامل می شود. یکی از مشکلات جدی در مدیریت بحران ها ایجاد اعتماد، سرمایه و مشارکت اجتماعی است و فقدان مشارکت اجتماعی صحیح و نظام مند منجر به نابسامانی در مدیریت بحران می شود.

او با بیان اینکه ریشه عدم اقبال مردم به مشارکت اجتماعی به غلبه استبداد تاریخی و ترویج مشارکت اجباری باز می گردد، تصریح کرد: مشارکت پدیده ای است که باید از اصولی برخواردار باشد ؛ مشارکت باید اهداف توافقی تعریف شده و بلند مدت داشته باشد. افقی بودن در عرصه مشارکت یک اصل است. یعنی شهروندان در شرایط برابر کنش و واکنش داشته باشند و به صورت عمومی و آمرانه نباشد. در تصمیم سازی و تصمیم گیری به صورت افقی شرکت کنند و در مشارکت باید تنوع و تفاوت افکار را بپذیریم و عقاید و قومیت را با تساهل و تسامح بپذیریم. در این صورت مشارکت است و در غیر این صورت یک نوع همکاری است.

موسوی به سرمایه اجتماعی اشاره کرد و گفت: دستگاه سرمایه اجتماعی به ۵ مولفه شامل مشارکت فردی، جمعی ، انجمی ، اعتماد فردی و تقویت اعتماد در سطوح فردی و خانوادگی ، اعتماد جمعی و نهادی ، همبستگی اجتماعی و انسجام اجتماعی و حمایت اجتماعی به صورت رسمی و غیر رسمی نیاز دارد.

او با بیان اینکه مشکل مشارکت در بحران ها این است که مشارکت ها از نوع همکاری و خود انگیخته است، افزود: لذا در بحران ها به دلیل انگیزش اخلاقی و مسئولیت اجتماعی موجب هجوم مردم به مناطق آسیب دیده به منظور کمک رسانی می شود که این امر در نوع خود بسیار ارزشمند و انسانی است اما در عمل بسیار محدود کننده است. در این میان وظیفه تشکیلات مدیریت بحران انجمن سازی و نهادسازی به طور غیر مستقیم و کمک به شکل گیری فرآیند ایجاد مشارکت انجمنی و تولد نهادها و سازمان های مردم نهاد به منظور پیشگیری، مقابله، آمادگی و توانمند سازی در بحران است.

موسوی عنوان کرد: حمایت اجتماعی در ایران حدود ۸۰ درصد غیر رسمی است و حدود ۲۰ درصد حمایت اجتماعی رسمی است. یعنی مردم در مشکلات و گرفتاری ها بیشتر بر روی کمک های خانواده و خویشاوندان خود حساب باز می کنند تا نهادهای رسمی. بنابراین در ایران در بحران ها باید تلاش کنیم حمایت اجتماعی رسمی را تقویت و حمایت اجتماعی غیر رسمی را نهادمند سازیم.

او افزود: یکی دیگر از مسائل در بحران ها مداخلات غیر حرفه ای در محیط های بحران زده است که گروه های آسیب دیده را برای مدت طولانی وابسته و دوره بازتوانی را به طور جدی به تعویق می اندازند.

همچنین معاون هماهنگی و برنامه ریزی سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در این وبینار تصریح کرد: در حوادثی مانند سونامی شهر سندای ژاپن در سال ۲۰۱۱ متخصصان متوجه شدند اقدامات آنها بیشتر معطوف به بخش سخت افزاری بوده و بخش نرم افزاری مغفول مانده که سبب تشدید بحران ، آشفتگی و سردرگمی مدیران در تصمیم گیری مدیران شده است.

فاطمه صالح افزود: رفتارهای فردی و گروهی مردم به عنوان بخش نرم افزاری نقش مهمی در تعادل و برون رفت از آشفتگی خواهد داشت. از این رو ارتقاء آگاهی مردم، آشنایی و آمادگی جامعه به همراه برنامه ریزی مدون اجرایی به افزایش تاب آوری جوامع در مقابل بحران خواهد انجامید.

اردشیر منصوری عضو هیات مدیره انجمن ایرانی اخلاق در علوم فناوری نیز در این وبینار به ارائه مقدمه ای بر اخلاق کاربردی، دوراهه های اخلاقی در مدیریت بحران پرداخت و افزود: اخلاق احساس وظیفه و مسئولیت شناسی نسبت به دیگران تعریف می شود و سطح حداقلی آن خودداری از دروغ، دزدی، پیمان شکنی و تقلب است و سطح حداکثری آن نیکی به دیگران ،کاستن از رنج دیگران، تامین نیازهای انسان ها یا دیگر موجودات زنده است. به عنوان مثال به کسی رنج نرساندن وظیفه حداقلی اخلاقی است و در حد توان از رنج دیگران کاستن وظیفه حداکثری اخلاقی است. تفاوت قانون و اخلاق این است که قانون شمول کمتری از اخلاق دارد و ضمانت اجرایی قانون مجازات است و ضمانت اجرایی اخلاق وجدان است.

منصوری با اشاره به ضرورت اخلاق در مدیریت بحران گفت: مدیریت بحران با لحظه هایی سروکار دارد که صرفا نظارت قانونی نمی تواند حسن رفتار را تضمین کند و در این جا موضوع ضمانت اجرایی درونی و وجدانی یعنی اخلاق پیش می آید. تمام انسان ها کم و بیش به اخلاق پایبند هستند، اما در موقیعت هایی ممکن است از نقطه اوج اخلاقی فاصله بگیرند. اخلاق قابل آموزش است و آموزش اخلاق می تواند رشد اخلاقی را در خانواده کودک، جامعه و … بالا ببرد و می توان با آموزش درجه اخلاق را ارتقاء داد. از آنجا که مدیریت بحران نیز با تصمیم های سرنوشت ساز و حرفه ای سروکار دارد می توان آن را ذیل اخلاق سازمانی حرفه ای قرار داد.

در ادامه این وبینار مباحثی همچون تصمیم سازی اخلاقی در مدیریت بحران و درآمدی بر اخلاق در مهندسی ساختمان نیز ارائه شد.

وبينار تخصصي “اخلاقِ مديريت بحران” با هدف بررسی و کاربرد اخلاق در مراحل مختلف چرخه مدیریت بحران در سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران برگزار شد و موضوعاتی همچون اخلاق کاربردی در مدیریت بحران، قواعد اخلاقی طراحی و اجرا در ساخت و ساز، پیامدهای اجتماعی بحران‌ها و مواجهه درست با آنها و اصول اخلاقی امداد رسانی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.