اکنون در شرایطی به سر می‌بریم که چالش‌های بیشتر تولیدکنندگان به بحران بدل شده و علاوه بر افزایش هزینه انرژی برق و گاز، شاهد افزایش چند ده برابری نرخ آب و هشت برابری نرخ برق در شرکت‌های فولادی هستیم.
سید امیر طباطبائیان، مدیر انرژی و سیالات فولاد مبارکه، در مصاحبه با خبرنگار فولاد به تشریح چالش‌های فولاد مبارکه در این حوزه و سرمایه‌گذاری‌ها و دستاوردهای این شرکت پرداخته است که ماحصل این مصاحبه را در ادامه مطلب می‌خوانید:

به‌عنوان سؤال نخست بفرمایید چالش‌های فولاد مبارکه درزمینه آب و حامل‌های انرژی چیست؟
اگرچه فولاد مبارکه از ابتدای بهره‌برداری، استفاده بهینه از منابع را در دستور کار خود داشته، ولی با توجه به شرایط اقلیمی و برخی دلایل دیگر، همانند بسیاری از صنایع با مشکلات متعددی در حوزه انرژی مواجه شده و هرساله در این زمینه دچار چالش‌ها و محدودیت‌های مختلفی می‌شود. در حال حاضر این شرکت به‌دلیل سرمایه‌گذاری‌های کلان صورت‌گرفته در حوزه‌های زیرساختی، نسبت به سایر شرکت‌ها از تاب‌آوری بیشتری برخوردار است؛ با این حال، در پاسخ به سؤال شما باید گفت عمده‌ترین این مشکلات عبارت‌اند از:
۱- مواجهه با محدودیت‌های مختلف انرژی، به‌ویژه آب و برق در فصول گرم سال؛
۲- افزایش نرخ گاز طبیعی و عدم تخصیص گاز در زمستان؛
۳- سیاست‌های ناگهانی دولت در قیمت‌گذاری و افزایش‌های بدون منطق و دور از انتظار و به دنبال آن عدم قطعیت در برنامه‌های تولید و خسارت‌های عدم‌النفع تولید و نهایتاً زیان شرکت‌ها به دلیل شفاف نشدن قیمت محصولات فولادی.

درباره میزان مصرف آب و اقدامات شرکت برای کاهش و استفاده بهینه مصارف توضیح دهید.
فولاد مبارکه فعالیت خود را از سال ۱۳۷۲ با دیماند ۴۰ میلیون مترمکعب آب در سال برای تولید ۲٫۴ میلیون تن فولاد آغاز کرد. این شرکت در آن زمان برای برداشت سالانه ۴۰ میلیون مترمکعب آب از زاینده‌رود مجوز داشت؛ اما از همان زمان، با توجه به سیاست‌های فولاد مبارکه در جهت مهار یا کاهش چالش‌ها و محدودیت‌های یادشده، حرکت به سمت بهینه‌سازی مصرف آب و کاهش وابستگی به رودخانه آغاز شد؛ به‌طوری‌که اکنون مصرف ویژه آب به ازای هر تن تختال به ۲٫۲۷ کاهش ‌یافته است. بازچرخانی آب و استفاده از پساب شهری ازجمله طرح‌های مطرح در این زمینه است که از دهه ۹۰ در این شرکت آغاز گردید. در سال ۱۳۹۲ فولاد مبارکه با سرمایه‌گذاری ۵۸ میلیون یورویی، پساب ۹ شهر اطراف را خریداری کرد و به دنبال آن توسعه تصفیه‌خانه‌ها نیز انجام گرفت. مجموع این اقدامات ضمن کمک شایان به حفظ محیط‌زیست منطقه و جلوگیری از ورود فاضلاب به رودخانه، باعث شد این شرکت ۲۰ درصد از آب موردنیاز خود را از این طریق تأمین کند و این آب به‌نوعی جایگزینی آب خام گردید.
ایجاد مخازن ذخیره آب باران و پساب‌های تصفیه‌شده برای ایجاد ذخیره در زمان‌های بحرانی و توسعه تصفیه‌خانه‌های پساب صنعتی از بارزترین اقدامات فولاد مبارکه در سال‌های گذشته بوده است.
با انجام این اقدامات و از سال ۹۸ به بعد با بهره‌برداری از این طرح‌ها شرکت فولاد مبارکه دچار محدودیت تولید به دلیل کمبود آب نگردید. هم‌زمان با تصفیه پساب، به‌منظور افزایش کیفیت آب صنعتی پروژه‌ها و اقداماتی انجام‌ گرفته و با بهره‌برداری از این طرح‌ها نتایج کیفی بهتری حاصل خواهد شد.
باتجربه سال‌های گذشته ضمن برنامه‌ریزی و آمادگی لازم و انجام Replan از نیمه سال قبل، شرکت موفق شد بر چالش‌ها کمبود آب فائق آید.

در خصوص پروژه‌های آتی که شرکت برای کاهش مصرف آب در فولاد مبارکه تا افق ۱۴۰۵ در نظر گرفته است توضیح دهید.
به‌طورکلی سیاست‌گذاری شرکت کاهش مصرف آب تا سال ۱۴۰۴ با اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف آب و مشخصات تبدیل برج‌های خنک‌کننده تَر به خشک در واحدهای احیا مستقیم ۱ و ۲، واحد خنک کاری تختال BWG و ماشین‌های ریخته‌گری است. امید است با اجرای این پروژه‌ها و دیگر پروژه‌های در دست اقدام برداشت آب از رودخانه به صفر برسد.

امروزه یکی از مباحث مهم در حوزه صنعت، تاب‌آوری صنعت فولاد در مواجهه با چالش‌های این صنعت است. توضیح دهید رویکرد فولاد مبارکه جهت تاب‌آوری بیشتر درزمینه آب و حامل‌های انرژی چیست.
در حال حاضر با اقدامات ذیل تلاش کرده‌ایم تاب‌آوری شرکت را بیشتر کنیم: بهینه‌سازی و کاهش مصرف آب بر تن تولید محصول در فرایندهای تولید و بازچرخانی پساب صنعتی و استفاده مجدد در تولید و همچنین تأمین بخشی از آب موردنیاز شرکت از محل پساب شهری؛ اجری پروژه‌های بهینه‌سازی انرژی در واحدهای تولیدی با استقرار استاندارد ISO50001 استاندارد مدیریت انرژی که منجر به کاهش ۱٫۴۶۹٫۶۰۷ گیگاژول انرژی در سال ۱۴۰۱ شده است و انجام مطالعات امکان‌سنجی ذخیره‌سازی گاز طبیعی و مشارکت در توسعه فازهای میدان‌های گازی جنوب کشور.

بخشی از اقدامات فولاد مبارکه سلامت جامعه پیرامونی را نیز دربر می‌گیرد. دراین‌باره توضیح دهید.
شرکت فولاد مبارکه به‌دلیل تعهداتی که در قبال جامعه بر عهده خود می‌داند و با توجه به اینکه بخشی از قیمت تمام‌شده محصول مربوط به انرژی است، همواره در تلاش بوده است که با تعریف پروژه‌های مختلف و سرمایه‌گذاری در این حوزه با کمترین میزان مصرف انرژی به کار تولید و خلق ارزش برای جامعه بپردازد. ازاین‌رو در بسیاری از پروژه‌ها ازجمله احداث بویلر بازیافت حرارت و تبدیل سیکل نیروگاه فعلی به سیکل ترکیبی و افزایش راندمان نیروگاه فعلی به بیش از ۶ درصد که نقش مؤثری در تأمین برق اضطراری بخش‌های حساس فولاد مبارکه در مواقع قطع برق شبکه و همچنین جبران بخشی از محدودیت‌های اعمال‌شده از طرف دیسپاچینگ ملی در زمان اوج مصرف دارد اقدام نماید.
همچنین احداث نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاواتی فولاد مبارکه با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا و افزایش دو برابری ظرفیت کشور در این حوزه، تولید فولاد سبز و کاهش آلودگی و افزایش تاب‌آوری شرکت در زمان محدودیت‌های برق و گاز در کشور را به دنبال دارد.
احداث نیروگاه سیکل ترکیبی با راندمان بیش از ۵۸ درصد نیز از دیگر پروژه‌های بااهمیت شرکت است که در کمتر از ۱۶ ماه دو واحد گازی این نیروگاه احداث ‌شده و این امر در نوع خود، رکورد احداث نیروگاه در کشور محسوب می‌شود.

به‌طورکلی میزان مصرف انرژی در فولاد مبارکه چقدر است؟
در بدو تأسیس فولاد مبارکه مصرف انرژی به ازای هر تن تولید تختال در حدود ۳۲ گیگا ژول بوده است و از ابتدای راه‌اندازی تاکنون با انجام پروژه‌های بهینه‌سازی به‌طور مستمر ازجمله پروژه توسعه رکوپراتورهای نورد گرم به‌منظور افزایش راندمان و کاهش مصرف ویژه گاز طبیعی و پروژه‌های صرفه‌جویی در ناحیه فولادسازی و آهن‌سازی، این میزان به کمتر از ۲۳ گیگا ژول به ازای هر تن اسلب کاهش‌یافته است.
اقدامات فولاد مبارکه هم‌زمان با توسعه انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر در مدیریت مصرف و مهندسی کردن مصرف نقش مؤثری دارد.

فولاد مبارکه درزمینه صرفه‌جویی انرژی چه پروژه‌هایی را در آینده در دست اقدام دارد؟
مهم‌ترین این پروژه‌ها عبارت‌اند از:
۱-توسعه رکوپراتورهای ۶ واحد احیا مستقیم به‌منظور افزایش تولید و کاهش مصارف ویژه انرژی با توان الکتریکی معادل ۳۰ مگاوات؛
۲- بازیافت حرارت از دودکش‌های کوره‌های پیش گرم ناحیه نورد گرم با توان الکتریکی معادل ۷ مگاوات؛
۳- احداث نیروگاه ۹۱۴ مگاواتی راندمان بالا (بیش از ۵۸ درصد) و مصرف بهینه‌تر سوخت نسبت به متوسط راندمان نیروگاه‌های حرارتی کشور معادل ۳۰۰ مگاوات؛
۴- احداث پست جبران‌سازی توان راکتیو FCB2؛
۵- احداث نیروگاه خورشیدی ۶۰۰ مگاوات با توان الکتریکی معادل ۱۵۰ مگاوات به‌صورت شبانه‌روزی؛
۶- احداث نیروگاه خورشیدی ۳۵ مگاوات شناور روی آب با توان الکتریکی معادل ۱۰ مگاوات؛
۷- مطالعه و احداث توربین‌های انبساطی به‌منظور تولید برق در ایستگاه‌های تقلیل فشار گاز با توان الکتریکی معادل ۱۷ مگاوات؛
۸- احداث نیروگاه بادی ۲۰۰ مگاواتی با توان الکتریکی معادل ۱۰۰ مگاوات؛
۹- احداث بویلر بازیافت حرارت در نیروگاه فعلی با توان الکتریکی معادل ۳۰ مگاوات که درمجموع با اجرای این پروژه‌ها معادل ۶۴۴ مگاوات نسبت به شرایط فعلی صرفه‌جویی حاصل خواهد شد.

سخن پایانی؟
مجموع اقدامات و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در راستای افزایش تاب‌آوری و تأمین پایدار انرژی و سیالات موردنیاز واحدهای تولیدی باعث شده درمجموع علی‌رغم شدت محدودیت‌های انرژی و روند افزایش این محدودیت‌ها طی سال‌های اخیر، وضعیت تولید و ایجاد ارزش‌افزوده شرکت پایدار باشد؛ این در حالی است که ان‌شاءالله با تکمیل پروژه‌های تأمین و ذخیره انرژی بیش‌ازپیش شاهد کاهش حداکثری توقف‌ها و خسارات ناشی از آن خواهیم بود.